Od niemal trzech lat staram się nadrabiać braki w podróżach. Moje wcześniejsze doświadczenia ograniczały się jedynie do zwiedzania miejskiej pętli tramwajowej i lokalnej katedry. Ale przez ten ostatni, jakże intensywny w podróże czas, miałem okazję spróbować torciku Sachera w Wiedniu, fotografować się na tle Big Bena czy przemierzać szlak św. Jakuba. A wszystko dzięki mojej drugiej, motywującej mnie połówce. Nie było mi jednak dane zobaczyć Bieszczad – najprawdopodobniej najbardziej urokliwych i mistycznych gór w Europie Środkowej. Dotychczas zdobywałem szczyty Beskidu Śląskiego czy Żywieckiego. Wszedłem też pod Rysy, ale z racji na porę roku (grudzień) w wyższe rejony Tatr się nie wybrałem.
Nie mogło być tak, że częściej wyjeżdżaliśmy za granicę, niż w głąb naszego kraju. Dlatego zamiast stopem na Bałkany czy rowerem po Bornholmie, z Anią zdecydowaliśmy się spędzić wrześniowy urlop właśnie w Bieszczadach.
Bieszczady po raz pierwszy
O Biesach i Czadach słyszałem wiele. Widziałem też zdjęcia i musiałem przyznać, że widok z połonin znacznie przebija panoramy z najwyższych punktów Baraniej Góry czy Równicy. Choć ta ostatnia, przez polanę rozciągającą się tuż pod schroniskiem, ma w sobie coś z Karpat Wschodnich.
Wyprawa na wschód Polski musiała trwać. Nie sądziłem tylko, że dotarcie do celu – w naszym przypadku do Ustrzyk Górnych – wymagać będzie tylu przesiadek. W tamtą stronę środek lokomocji zmienialiśmy aż trzy razy. Pierwszy raz w Rzeszowie, na autobus do Sanoka. Drugi raz dwadzieścia minut po zajęciu miejsc w autokarze do Sanoka – widać była jakaś usterka. Trzecią przesiadkę zaliczyliśmy już w Sanoku. Tutaj wsiedliśmy do podstawionego małego busiku.
Ostatnia prosta (niecałe dwie godziny w nie pierwszej świeżości minibusie) przepełniona już była duchem górskich wędrówek. Trochę z racji na towarzystwo, trochę przez widoki rozciągające się za oknami, a trochę dzięki muzyce, puszczanej przez kierowcę. Z głośników raz po raz, pomiędzy krótkimi drzemkami, dolatywały do mnie słowa piosenek jakiegoś lokalnego grajka. Jedna z nich zapadła mi w pamięć i wątpię, czy kiedykolwiek o niej zapomnę:
Dla marynarza domem jest krypa,
dla wagabundy przydrożny bar.
Dla wypalacza dymiący wypał,
w czarnym kolorze schwarz black noir.
Na połoninie – co warto zobaczyć w Bieszczadach
Już samo wejście na szlak nieco różniło się od standardowego podejścia w Zachodniej części Karpat, a przynajmniej takie miałem wrażenie. Podejście na połoninę Caryńską – od niej zaczęliśmy – to półtoragodzinna wędrówka pomiędzy bukami. Urozmaicenia w postaci mostków, kładek i chaszczy, przez które czasem trzeba się przedrzeć, znacznie ułatwiają wędrówkę. Poszczególne ścieżki w parku narodowym oznaczone są m.in. symbolami popularnych gatunków w tym terenie wraz z opisami, na co turysta powinien zwrócić uwagę. Prawda jest jednak taka, że wszystkie te miłe akcenty to dopiero przedsmak tego, co czeka na górze.
Połoniny Caryńska, Wetlińska i Bukowska, mimo iż posiadają wiele cech wspólnych, różnią się między sobą, zwłaszcza w kwestii rozciągających się pejzaży. Ani, do czasu naszego wyjazdu najbardziej podobała się połonina Wetlińska, choć później zmieniła zdanie. Najbardziej do gustu przypadła nam trasa na Halicz, a dalej w stronę granicy z Ukrainą.
Widoki rozciągające się w Bieszczadach ku północy i południu, a później na wschód i zachód (już po zejściu z Halicza) moim zdaniem znacznie przewyższają te, które można podziwiać na drodze pomiędzy Chatką Puchatka a Przełęczą Orłowicza. W drodze na Tarnicę najbardziej spodobały mi się skaliste części wzniesień i wąskie przesmyki, z których można było obserwować dolinę i bieg obranego szlaku. To niesamowite, że wystarczy niespełna godzina by z podnóża góry znaleźć się na jej szczycie.
O czym nie wiedziałem, albo z czego nie zdawałem sobie sprawy, to siła wiatru wiejącego na Bieszczadzkich połoninach. Z braku drzew, które w Beskidach osłaniają od podmuchów, włosy po niespełna kwadransie zaczynają żyć własnym życiem. Po odwiedzeniu Siekierezady i zobaczeniu wybranych fotografii 100 twarzy Bieszczad, wiedziałem, dlaczego wszyscy wyglądają jak Einstein w końcowej fazie swojego życia.
W Bieszczadach wszędzie jest daleko. Gdzie jechać?
Nie da się ukryć, że przebycie odcinków pomiędzy największymi atrakcjami Bieszczad Centralnych to nie do końca to samo, co wycieczka ze Szczyrku do Wisły. O ile w drugim przypadku przemierzenie drogi z jednego do drugiego miejsca nie powinno być problematyczne, o tyle w Bieszczadach dotarcie z punktu A do B, a przy tym zdobycie góry, czasem wydaje się niemal niemożliwe. Dlatego też w Ustrzykach, Wetlinie czy Cisnej pojawiły się całe zastępy kierowców, wożących turystów we wszystkich kierunkach – dobrze, że jeszcze nie wwożą ich na szczyty.
Sami mieliśmy okazję kilkakrotnie korzystać z ich usług. Najczęściej wsiadaliśmy do NeoBusa. Co więcej, w drodze do Wetliny, skąd mieliśmy zdobyć Zachodnią część połoniny Wetlińskiej, trafiliśmy na tego samego kierowcę, który wiózł nas dwa dni wcześniej z Sanoka do Ustrzyk. Bieszczady są małe i duże zarazem!
Samo wejście na przełęcz Orłowicza, a stamtąd wejście na Smerek i zejście do miejscowości o takiej samej nazwie nie doszło do skutku. Zamiast tego odwiedziliśmy Cisną i parę tamtejszych knajp. Przy przemieszczaniu się pomiędzy poszczególnymi miejscowościami trzeba mieć na względzie brak unifikacji cen, co powoduje, że w jedną stronę można zapłacić około 5 zł za osobę, a w drugą, za tą samą trasę, nawet dwa razy więcej.
Noclegi w Bieszczadach – gdzie nocować?
W obu przypadkach trzeba mieć na względzie, że kartą w Bieszczadach raczej nie da się płacić. Ten komfort dostępny jest w sklepach i knajpach. Wybierając się w te tereny, gotówka w portfelu jest nieodzowna. Akurat na ten fakt można łatwo się przygotować. Gorzej z nastawieniem się na warunki, panujące w Bieszczadzkich schroniskach.
Nasz wyjazd opiewał w pięć noclegów, z czego większość miała miejsce w budynkach PTTKu. Podczas wędrówki szlakiem św. Jakuba miałem już okazję nocować w różnych warunkach – na materacach przykrytych folią, czy w pokoju, gdzie funkcję toalety pełniła dziura w podłodze. Ale tak złego stanu sanitariatu, jak w Hotelu Górskim w Ustrzykach Górnych nie miałem jeszcze okazji zobaczyć.
Za niemal 30 zł za noc dostaje się niewielką, nie chroniącą od zimna klitkę z dwoma zsuniętymi łózkami oraz łazienkę z dziurą w podłodze. Oprócz tego ubikację ze zniszczoną spłuczką i prysznic z nieosłoniętym brodzikiem. Po wejściu do środka całość chybocze się jak trzydziestoletni Ikarus, kursujący na drodze pomiędzy Katowicami a Mysłowicami.
Stan PTTKowskiego schroniska w Wetlinie był już wyższy, a przynajmniej łazienki i toalety wyglądały lepiej niż w Ustrzykach. Nie jestem w tej materii wybredny, dlatego Wetlińskiemu obiektowi nie mam nic do zarzucenia.
Na szczególną uwagę zasługuje bacówka Jaworzec, znajdująca się o dwie i pół godziny drogi od Przełęczy Orłowicza. Decydując się na nocleg w tym miejscu trzeba mieć jednak sokoli wzrok i trochę cierpliwości. Schodząc z przełęczy czarnym szlakiem, bo to on bowiem prowadzi do Bacówki, należy dokładnie pilnować trasy. Od chwili rozdzielenia się szlaków czarnego i żółtego, czarny zanika, aż do linii drzew; nie pierwszej, ani drugiej. Dopiero trzecie wejście w las, już na dobre, jest stosownie oznaczone.
Z opowieści Ani wyobrażałem sobie, że Jaworzec to pustelnia. Spodziewałem się głuszy, w której niedźwiedzie żyją w komitywie z ludźmi i wspólnie walczą z nieprzyjazną matką naturą. Na miejscu zastaliśmy jednak duży domek, którego dach pokryto panelami słonecznymi. Tuż obok postawiono niewielki wiatrak. Mimo tak nowatorskich rozwiązań, energii ciągle brakowało. Dlatego ładowanie telefonu w Bacówce możliwe jest wyłącznie do godziny 20.
My mieliśmy to szczęście, że oprócz prądu, nie było także wody. Brak tam kanalizacji, a z powodu dość suchego lata i niemal zerowych opadów deszczu w poprzednich dniach, poziom wody w studni nie pozwalał na jej czerpanie. Mimo tych utrudnień, schronisko zrobiło na mnie jak najlepsze wrażenie.
Bieszczady warto również odwiedzić ze względu na kuchnię. Szeroka gama potraw, takich jak fuczki (kapusta z ziemniakami w postaci klopsów), czy proziaki (placki ze zsiadłego mleka), warte są odwiedzenia tych rejonów Polski. Mile wspominamy też osobliwe naleśniki z zielonym groszkiem z niewielkiej kuchni Jaworzca. W knajpach nie brakuje oczywiście standardowych potraw pokroju pierogów z soczewicą okraszonych masłem, penne z owczym serem, czy placków ziemniaczanych z gulaszem – w tym wypadku po Bieszczadzku.
Bieszczady to także kilka marek piw. W okolicy Wetliny, Ustrzyk i Cisnej dane nam było spróbować piwa Bies Czadzkiego, Ursa Maior (baaardzo polecam) oraz trunku produkowanego specjalnie dla restauracji Siekierezada.
Bieszczady – atrakcje i legendy
Bieszczady posiadają swój urok. Wokół legend i mitów wywodzących się z wierzeń Słowian zbudowano turystyczną infrastrukturę. Manufaktury zajmujące się wytwarzaniem z drewna dobrych i złych postaci, zarabiają krocie. Ludzie kupują zarówno wizerunki Biesów i Czadów, jak i aniołów, będących już ściśle powiązanych z Chrześcijaństwem.
Co rzuciło mi się w oczy i z czym zgodziła się Ania, to poziom uturystycznienia całej okolicy. Z relacji usłyszanych przed wyjazdem miałem wyobrażenie o Bieszczadach, jako o ostałej się jeszcze na krańcu Polski pustce. Wydawało mi się, że przemieszczanie się pomiędzy kolejnymi wioskami będzie polegało na pieszych wędrówkach. Sądziłem, że niczym żółwie będziemy nosić ze sobą prowiant na najbliższe kilka dni.
Jednak widok kilkunastu knajp przy głównej drodze i informacji o noclegach na każdym domu oraz obraz kursujących w te i we w te busików wożących wędrowców, skutecznie zburzyły moje wyobrażenie o wypadzie na łono natury. Nie miało to nic wspólnego z przygodami Alexandra Supertrumpa w Into the Wild.
Cywilizacja dociera nawet na szczyty gór, gdzie zamiast kamienistych podejść prowadzą sztucznie stworzone schody. Za niedługo, wzorem lepszych restauracji, na krzyżu na Haliczu i Tarnicy pojawi się zapewne naklejka Free Wi-Fi. Jedynym plusem całego tego ucywilizowania jest coraz większa świadomość ekologiczna. Polacy, wzorem Francuzów i Szwajcarów umieścili w niektórych częściach Bieszczadzkiego Parku Narodowego suche toalety, gdzie nieczystości przetwarzane są przy pomocy specjalnego gatunku dżdżownic.
Ostatniego dnia wyjazdu dane mi było zobaczyć jeszcze jeden szczyt; tym razem chodziło o technologię. W drodze powrotnej zatrzymaliśmy się w Solinie i odwiedziliśmy tamtejszą zaporę. Dzięki odpowiedniemu spiętrzaniu wody, siły natury wykorzystano do generowania energii elektrycznej. Jest to pewnie tylko namiastka naszych potrzeb, ale widok ekorozwiązań, czy to w parku narodowym, czy na jeziorze Solińskim napawa dumą. Zaczynamy doceniać to, co nas otacza.
